Uyku apnesi nedir?
Uyku apnesi uyku esnasında solunum durmasına denilir. Uykusuzluk (insomnia) uyku hastalıklarının başında yer alırken uyku apnesi sendromu ise İkinci sırada yer alır.
Uyku esnasında kişi de birkaç saniye süren geçici boğulmalar yaşanır. Boğulma sırasında kişinin kandaki oksijen seviyesi düşer ve beynin uyanması sağlanır. Solunum fonksiyonların durduğunu haber veren beyin vücudu uyandırır.
Uyku apnesi sendromu yaşayanlar gece birkaç defa uykularından uyanır ve uykuları sık sık bölünür. Bundan dolayı uyku apnesi sendromu olan kişiler ertesi günlerini hatırlamazlar. Kişide gün içinde yorgunluk ve halsizlik olur.
Yeterli sürede uyuduğunu düşünen ve yorgun kalkan kişiler veya gün içinde ya da kendilerinde halsizlik hisseden kişiler uyku apnesi sendromunu araştırmalılardır.
Uyku apnesi sendromunun çeşitleri nelerdir?
Uyku apnesi nedenlerine göre üç farklı başlık altında değerlendirilir.
- Santral (Merkezi) uyku apnesi sendromu
- Obstrüktif (Tıkayıcı) uyku apnesi sendromu
- Santral-Obstrüktif uyku apnesi sendromu
Santral (Merkezi) uyku apnesi sendromu: Bu sendrom da beyin nefes al komutu vermez ve solunum beyin kaynaklı durur. Bu durumda uykuda solunum bozukluğuna neden olur.
Obstrüktif (Tıkayıcı) uyku apnesi sendromu: Üst solunum yolunun büyümüş bademcikler, yumuşak damak sarkması veya kiloya bağlı daralmasından oluşur. Tıkayıcı uyku apnesi sendromu kadınlarda menapoz dönemlerinde görülürken erkeklerde daha fazla rastlanır.
Santral (Merkezi) uyku apnesi sendromu ve obstrüktif uyku apnesi sendromu: Merkezi boyutta olan ve tıkayıcı boyutta olan uyku apnesi sorunlarıdır.
Uyku apnesi sendromuna neden olan durumlar nelerdir?
Uyku apnesi sendromu, birbirinden farklı hormonların, kilonun ve kişilerin gövde yapısına bağlı olarak hava yollarında yinelenen daralmaların ve kapanmaların olmasıdır.
Uyku sırasında solunum kesintilerine neden olan uyku apnesi sendromu aşırı şişmanlarda, yüksek tansiyonlu kişilerde, burun ve boğaz rahatsızlığı olan kişilerde veya yüksek sesle horlayan kişilerde daha sık rastlanır. Uyku apnesi sendromu, kandaki oksijeni düşürerek daha fazla karbondioksite neden olur.
Ağız içinden ve burun içinden başlayıp hava yollarını sınırlayan bütün solunum rahatsızlıklarına bağlı olan durumlar uyku apnesi sendromuna sebep olabilir.
Uyku apnesi sendromunda ilişkili olan rahatsızlıklar:
- Yüksek tansiyon,
- Düzensiz kalp atışı,
- Kalp krizi,
- İnme,
- Gündüz uyku hali.
Uyku sorunlarına bağlı olan diğer rahatsızlıklar uyku apnesi sendromunu tetikleyebilir. Nedeni tam olarak bilinmeyen uyku apnesi sendromuna neden olabilecek hastalıklar şunlardır:
- Başka bir uyku bozukluğuna bağlı rahatsızlıklar
- Üst solunum yollarına bağlı hastalıklar
- İlaç kullanımı
- Madde kullanımı
- Aşırı kilolu olmak
- Büyümüş adenoidlerdir (Geniz eti).
Uyku apnesi sendromunun belirtileri nelerdir?
Uyku apnesi sendromunun esas olan belirtisi uykuda solunumun durmasıdır.
Bu rahatsızlığa sahip olan kişiler uykularında solunumlarının durduğunu fark etmezler.
Vücut solunum yapmasını durdurunca beyin kişiye uyanması için komut verir. Uyku apnesi sendromu olan kişiler uykularında sürekli uyanır ama bunu fark etmezler. Uyku apnesi sendromu olan kişilerde görülen olası semptomlar şunlardır:
- Gündüz uykusuzluk,
- Baş ağrısı,
- Sinirlilik,
- Konsantrasyon eksikliği,
- Hafıza sorunları,
- Horlama,
- Boğaz ağrısı,
- Ağız kuruluğu,
- Yüksek tansiyon,
- Kalp ritim bozukluğu.
Uyku apnesi sendromu tanı yöntemleri nelerdir?
Uzun bir dönem içerisinde uyku rahatsızlıkları yaşayan kişilerin en kısa sürede bir hekime başvurmaları gerekir.
Uyku apnesi sendromu bulgusu halinde istenen test, halk içinde bilinen uyku testi yani polisomnografidir.
Vücuda yerleştirilen elektrotlar sayesinde hastanın uykusu uyku laboratuarında incelenir. Bu testte uyku apnesi tanısı konulurken hangi çeşit uyku apnesi olduğu da tespit edilir.
Polisomnogfi testleri, hastanın ve doktorun uygun bulmasıyla evlerde de yapılabilir. Uyumadan bir saat önce vücuda elektrotlar bağlanır, 6-7 saat süre kayıt alınarak hastanın rahatsızlığına teşhis konulur. 4 saatlik zaman dilimi teşhis konulması için yeterli olmaktadır.
Apnenin ve hipoapnenin rakamları tanı koymada en önemli olan unsurlardan biridir. Uykudayken solunum durmasına apne, uykudayken solunumun yavaşlamasına ise hipoapne denir. Bir saatlik zaman içinde kişide beşten fazla solunum duruyorsa o kişiye uyku apnesi sendromu tanısı konulur.
Uyku apnesi sendromunun tedavi yöntemleri nelerdir?
İyileştirilmesi gereken uyku apnesi sendromu önemli bir uyku bozukluğudur. Tedavisi sendromun çeşidine, apnenin derinliğine ve hastanın solunum yollarının özelliğine göre farklılık göstermektedir.
“Hava makinesi” ismi verilen “CPAP” makinesi bu tedavi yollarından birisidir. Cihaza bağlı olarak bulunan maske uyku apnesi sendromu olan kişiye takılır. Hekim tarafından belirlenen basınçlı havayı hasta tarafından solunulur.
CPAP cihazı tüm gece kullanılır, hava sayesinde hastanın solunum yollarının kapanması önlenmiş olur. Bu sayede hasta uykusunda nefes problemi yaşamaz ve daha kaliteli bir uyku düzenine sahip olur.
Uyku apnesi sendromu yaşayan kişilere horlamalarının azaltılması ve semptomların daha az yaşanması için yaşam tarzlarında da değişiklik yapmaları önerilir. Bunlardan bazıları şunlardır:
- Sigara ve alkolü bırakmak,
- Kilolarını kontrol altına almak,
- Düzenli olarak spor yapmak,
- Uykudan hemen öncesinde ağır yemekler yememek,
- Yan pozisyonda uyumak.