Sortition, yönetimde adayların tesadüfi seçimiyle demokratik katılımı teşvik eden bir yöntemdir. Eski Yunan’dan günümüze kadar uzanan bir geçmişi olan bu yöntem, rastgele seçilen kişilerin kamu görevlerine atanması veya temsilcilik için kullanılır. Bu makalede, sortition yönetim şeklini, tarihini, nasıl çalıştığını, avantajlarını ve dezavantajlarını inceleyeceğiz.
Sortition: Kökeni ve tarihi
Sortition, Latince “sors” kelimesinden türetilmiş bir terimdir ve “kura ile seçim” anlamına gelir. Bu yöntem, siyasi görevlerin veya temsilcilerin belirlenmesinde tesadüfi seçimi temel alır. Yani, görevliler veya temsilciler, rastgele seçilir ve herhangi bir oy veya seçim süreci olmaz.
Sortition, Antik Yunan’da ortaya çıkmış ve özellikle Atina demokrasisinde önemli bir rol oynamıştır. Atina’da, kamu görevlerine aday olan kişiler arasından kura ile seçim yapılırdı. Bu yöntemin temel amacı, siyasi elitizmi ve yolsuzluğu önlemek ve herkesin eşit bir şekilde temsil edilmesini sağlamaktı.
Sortition nasıl çalışır?
Sortition yönteminde, kamu görevlerine veya temsilcilik pozisyonlarına atanacak adaylar önceden belirlenmiş bir aday havuzundan rastgele seçilir. Bu seçim genellikle bir kura veya özel bir seçim makinesi aracılığıyla yapılır. Seçilen kişiler, belirlenen görev veya temsilcilik süresi boyunca görevlerini yerine getirirler.
Sortition’ın avantajları ve dezavantajları
Sortition yöntemi, çeşitli avantajlar sunar:
Sortition yönteminin bazı avantajları şunlardır:
- Sıradan insanların katılımı: Sortition, siyasete katılımı teşvik eder ve sıradan insanlara kamu hizmetlerine katılma fırsatı verir.
- Toplumun çıkarlarının savunulması: Parti çıkarları yerine, toplumun genel çıkarlarının savunulmasını sağlar.
- Eşitlik ve çeşitlilik: Herkesin eşit seçilme şansı olduğu için, sortition toplumun farklı kesimlerini temsil etme olasılığını artırır.
Ancak sortition yönteminin bazı dezavantajları da vardır:
- Yeniden seçilme şansı: Sortition ile seçilen kişilerin yeniden seçilme şansı düşüktür, bu da onların motivasyonunu azaltabilir.
- Meşruiyet sorunu: Seçimlerin rastgele yapılması, seçilen kişilerin meşruiyetini zayıflatabilir.
- Azınlıkların temsili: Rastgele seçim, toplumun genelini tam olarak temsil etmeyebilir ve azınlıkların göz ardı edilmesine neden olabilir.
Sortition, demokrasinin ne tür bir şeklidir?
Sortition, demokratik bir yönetim şeklidir ve katılımcı demokrasiyi teşvik eder. Herkesin eşit bir şansa sahip olduğu ve rastgele seçildiği bir sistemdir.
Sortition günümüzde hangi alanlarda kullanılıyor?
Günümüzde sortition, yargı seçimlerinde, vatandaşlık meclislerinde ve jüri seçimlerinde kullanılmaktadır. Ayrıca, bazı reformist gruplar tarafından yönetim sistemlerinde daha fazla demokratik katılım için önerilmektedir.