Rubu tahtası nedir, ne işe yarar ve tarihi
Rubu, eski dilde 1/4 yani çeyrek anlamına gelir. Bu astronomi aleti yıldız ve zenit yüksekliklerine ölçmeye yarayan bir çeyrekte dairedir.
Tüm gök bilim aletlerinin en basiti olan rubu tahtası genellikle ahşaptan yapılırdı. Rubu tahtası her iki tarafındaki ölçümlerde kullanılan ucunda birer çekül bulunan ip yardımıyla gök cisimlerinin, yıldızların yükseklik açılarını ölçer. Rubu tahtası denizde ve çölde yön bulmada önemli bir yardımcıdır.
Usturlap dan esinlenerek yapılan rubu tahtasına batı dünyasında kuadrant denir. Bu taşınabilir kadranlar 11. ve 12. yüzyılda adı bilinmeyen Müslüman bir astronom tarafından ilk kez Mısır’da kullanılmaya başlanmıştır.
Rubu tahtası neden icat edildi?
Eski asırlardan Müslümanlar için en önemli işlerin başında Kabe’nin yönünü tespit etmek geliyordu. 14 yüzyılda Mısırlı astronom Muhammed Bin Ahmed El-Müzill tarafından geliştirilen rubu tahtası, namaz vakitlerini ve kıble yönünü belirleme ihtiyacı ile ortaya çıkmıştır.
Rubu tahtasını kullanan İslam alimleri kimlerdir?
Rubu tahtasını en çok kullanan İslam alimlerinin başında gelen Uluğ Bey 1421 yılında yaptırdığı rasathanesinde devrin ünlü astronomları Ali Kuşçu, Bursalı Kadızade Rumi ve Gıyaseddin Cemşid ile birlikte çalıştı.
Ziç Kayıtları nedir?
Semerkant rasathanesinde hazırladığı güneş ay ve yıldızların konumu ve hareketleri hakkındaki detaylı gözden tabloları, yani “Ziç Kayıtları” astronomi tarihinin en önemli çalışmalarındandır.
Rubu tahtası Osmanlılar tarafından 15 yüzyılda kullanılmaya başlanmıştır. Avrupa’da ise ancak 1600 yıllardan itibaren kullanıldığı bilinmektedir. Bu icat sadece üretildiği enlem için doğru sonucu vermektedir. Örnek olarak İstanbul için yapılmış bir rubu tahtası sadece İstanbul için doğru bilgi verir, başka iller için yeni bir rubu tahtası yapmak gerekmektedir.