Ramazan ayında sıkça duyulan bir kelime olan mahya, birden çok minaresi olan camilerde iki minare arasına gerilen iplerin üstüne kandil veya ampul ile yazılan yazılara veya resimlere mahya denilmektedir.
Eski bir adet olan mahya geleneği Ramazan ayının önemli sembollerinden sayılmaktadır. Bu gelenek ilk olarak birden fazla minareleri olan cami olduğu için İstanbul’da ortaya çıkmıştır.
Mahya kelimesi dilimize Farsça dilinden geçmiştir. Türk Dil Kurumu’nda mayha kelimesinin iki anlamı bulunmaktadır, bunlar:
- Ramazan gecelerinde, camilerde iki minare arasına gerilen ipler üzerine kandil veya elektrik ampulleri ile yazılan yazı veya yapılan resim.
- Çatılarda iki eğik yüzeyin birleştiği bölüm.
Mahyanın tarihçesi
Mahya geleneği islam ülkelerinde yaygın olmaktadır fakat mahyanın ne zaman ve nerede başladığı açıkça bilinmemektedir. II. Selim zamanlarında mahyanın kurulduğu belirtirken Türkiye’de ilk mahyanın 1617 yılında İstanbul’da ki Sultanahmet Camii’nde kurulduğunu gösteren belgeler bulunmaktadır.
Osmanlı devleti zamanlarında birden fazla minareli camiler yani diğer ismiyle selatin camileri sadece sultanlar yaptırırlardı. Sadrazamlar, vezirler, zenginler ve devletin önde gelenleri tek minareleri cami yaptırırlardı.
1723 yılında birden fazla minareli selatin camilerde mahya kurulması için padişah fermanı çıkmıştır. Sonraki yıllarda ise mahya bir gelenek olarak sürdürülmüştür.
Mahyalar, içinde zeytinyağı ve mum bulunan fenerleri yazı biçiminde yan yana ipe dizerek kurulurdu. İki minarede gerilen ip veya tele belli ölçülerde ve aralıklarda asılan fenerler, sadece mahya ustaları tarafından düzenlenmekteydi.
Mahyalar genel olarak ramazan ayının on beşine kadar yazı ve sonrasında ise resimle kurulurdu. Bugünde özellikle ramazan aylarında mahya geleneği sürdürülmektedir.
Mahyacılık mesleği nedir?
Osmanlı dönemine mahsus olan mahyacılığın ilham kaynağı, İslam geleneğindeki kandil adeti olmuştur. Mahyacılığın mucitleri kandil ustaları denilebilir. İlk mahyanın ne zaman çıktığı bilinmese de bilinen ilk mahya I. Ahmet zamanında (1603-1617) minareler arasına Fatih Cami müezzini olan Hattat Hafız Ahmet Kefevi kurmuştur.
Dönemin sultanının hoşuna gitmesiyle dönemin sadrazamı Nevşehirli Damat İbrahim Paşa tarafından 1723 yılında tüm selatin camilerde mahyanın asılması için ferman çıkartılmıştır.
Mahya kurma geleneği zaman içinde ayrı bir sanat niteliği kazanmıştır ve bu alanda birçok mahyacı ve mahya ustası yetişmiştir. Sultanahmet, Süleymaniye, Yeni cami, Ayasofya, Fatih ve Şehzadebaşı camilerinde kurulan mahyalar bu adetin en güzel ve en başarılı eserleri sayılmaktadır.
Mahya yazı örnekleri
- Hoş Geldin Ramazan
- Hoş Geldin Ey Şehri Ramazan
- Elveda Ya Şehri Ramazan
- Hoş Geldin On Bir Ayın Sultanı
- Ramazan’ı Şerifiniz Mübarek Olsun
- Merhaba Ya Şehr-i Ramazan
- Kadir Geceniz Mübarek Olsun