Kraniosinostoz, doğumda görülen bir kafa şekil bozukluğu türüdür. Bu durum, kafatası kemiklerinin normalden erken birleşmesi sonucu meydana gelir. Kraniosinostoz, hem kafa şeklinde bozukluklara yol açabilir hem de zihinsel gelişimi ve işlevselliği etkileyebilen bir rahatsızlıktır. Bu hastalık, erken dönemde teşhis edilip tedavi edilmesi gereken bir sorundur. Anne karnında müdahale edilemese de, doğum sonrasında cerrahi müdahalelerle iyileştirilebilir.
Kraniosinostoz, bebeklerin kafatasını oluşturan beş kemikten bir veya daha fazlasının, normalden erken birleşmesi durumunda ortaya çıkar. Kafatası kemikleri, birbirinden ayrık ve diki adı verilen hareketsiz eklem yerleri aracılığıyla bağlıdır. Ancak kraniosinostoz, bu diki bölgelerin kapanması sonucu, beynin sağlıklı gelişimini engelleyebilir. Bu durum, bazen kafa içi basıncın artmasına da yol açabilir.
Kraniosinostozun nedenleri genellikle net bir şekilde bilinmez. Ancak bazı risk faktörleri göz önünde bulundurulabilir. Genetik anormallikler, bazı vakalarda kraniosinostozun nedenleri arasında yer alırken, diğerlerinde çevresel faktörler etkili olabilir. Gebelik sırasında kullanılan ilaçlar, anne tarafından geçirilen tiroid hastalığı, beslenme alışkanlıkları veya bu faktörlerin kombinasyonu kraniosinostoza yol açabilir. Ayrıca, bıngıldağın erken kapandığı durumlar ve D vitamini eksikliği ile de bu durum arasında bir ilişki olduğu bilinmektedir.
Kraniosinostoz’ın nedenleri nelerdir?
Kraniosinostoz, genellikle net bir nedenle meydana gelmeyen bir kafa şekil bozukluğudur. Ancak bazı risk faktörleri vardır. Gebelik sırasında kullanılan ilaçlar, annenin tiroid hastalığı, beslenme alışkanlıkları veya bu faktörlerin bir kombinasyonu, kraniosinostozun ortaya çıkmasına yol açabilen etkenler arasında sayılabilir.
Bıngıldak ne zaman kapanır?
Sağlıklı bebeklerde bıngıldağın normalde 12 ila 18 ay içinde kapanması beklenir. Ancak bazı bebeklerde bıngıldağın kapanma süreci 24 aya kadar uzayabilir. Ayrıca, bazı bebeklerde ön ve arka bıngıldağın her ikisi de bulunur; bu durumda ise arka bıngıldağın en geç 3 ay içinde kapanması gerekir.
Bıngıldağın erken kapanmasının etkileri
Bıngıldağın normalden erken bir şekilde kapanması, bazı sağlık sorunlarına yol açabilir. Erken bıngıldağın kapanması, bebeğin beyin gelişimini engelleyebilir ve işlev kayıplarına neden olabilir. Ayrıca, kafa içi basıncın artmasına, görme ve işitme sorunlarına, ve zihinsel problemlere sebep olabilir.
Kraniosinostoz belirtileri
Kraniosinostozun belirtileri, genellikle doğum sonrası dönemde fark edilen durumlardır, özellikle sütürün tam olarak kapanmadığı durumlarda daha belirgin hale gelir. Ancak birçok vaka, doğum anında kendini gösterir ve birkaç ay içinde daha açıkça ortaya çıkar. Kapanmayan sütürlerin türü ve hangi sütürlerin etkilendiği, belirtileri çeşitlendirebilir. Bir sütürün erken kapanması durumunda, beynin gelişimi diğer tarafta devam eder ve bu, kafatası anormalliklerine yol açabilir. Kraniosinostozun türüne bağlı olarak, kafatasının yanı sıra göz, burun ve kulaklarda da şekil bozuklukları gözlenebilir.
Kraniosinostozun tipleri
Kraniosinostoz, etkilenen sütürlerin konumuna göre farklı tiplere ayrılır:
Sagital Sinostoz
Sagital sinostoz, kafatasının en sık görülen tipidir ve sıklıkla skafosefaliye yol açar. Bu durum, kafatasının önden arkaya doğru uzamasına, çıkık bir alına ve yan kafa kemiklerinin (sagital) çıkıntılara sahip olmasına neden olur. Kafatasının orta bölümünde bir çukur bulunur.
Metopik Sinostoz
Metopik sinostoz, trigonosefali veya üçgen kafa olarak da bilinir ve kafa yüksekliğinin normalden daha fazla olduğu bir durumu tanımlar. Bu durumda, bebeklerin gözleri daha yakın, kafa ve alın ise sivri bir görünüme sahiptir.
Koronal Sinostoz
Koronal sinostoz, koronal sütürün erken kapanması sonucu oluşur ve tek veya çift taraflı olabilir. Tek taraflı koronal sinostozda, etkilenen taraftaki göz ve kaş diğer taraftan daha yüksekte bulunur. Ayrıca, burun ve kulakta kayma meydana gelebilir. Çift taraflı koronal sinostoz, brakisefali olarak bilinir ve alın çıkıntılı, kafa yanlardan genişlemiş bir görünüme sahiptir. Kafa yüksekliği artarken gözler birbirinden uzaklaşır.
Lambdoid Sinostoz
Lambdoid sinostoz, kraniosinostozun nadir görülen tiplerinden biridir ve kafatasında ön ve arka tarafta gözle görülür bir asimetriye neden olur. Bu türde, kafa sağa veya sola eğik olabilir, ve etkilenen tarafta arkada bir düzleşme görülebilir.
Bebeklerde kafa şekil bozuklukları
Yeni doğan bebeklerde kafa şekil bozuklukları, farklı sebeplere dayalı olarak ortaya çıkabilir. Bu bozukluklar, doğum sonrası hızlı kafa büyümesi sırasında asimetriye neden olabilir. Kraniosinostoz hastalarında, bu şekil bozuklukları kalıcı sağlık sorunlarına yol açabilir, bu nedenle erken teşhis ve tedavi önemlidir. Erken müdahale, kafatası kemiklerinin gelişimini tamamlamadan bu sorunların çözülmesine yardımcı olabilir.
Kraniosinostoz tedavisi
Kraniosinostoz teşhisi genellikle kafa röntgenleri ve 3D beyin tomografileri gibi görüntüleme yöntemleriyle konur. Tedavi genellikle doğumdan sonraki dönemde uygulanır ve kraniosinostoz tedavisi, hastalığın türüne ve altında yatan nedenlere bağlı olarak farklılık gösterir. Sütürlerin kapanmış, ancak kemiklerin kaynamamış olduğu veya semptomların hafif olduğu durumlarda, sıklıkla bebeklere özel başlık kullanımı tavsiye edilir. Zaman ilerledikçe ve saç büyüdükçe, kafatasının şekli genellikle daha kabul edilebilir bir hal alır.
Ancak kemiklerin kaynamadığı ve belirgin şekil bozukluklarına neden olan durumlarda cerrahi müdahale gerekebilir. Cerrahi işlem sırasında sütürler açılır ve kafa kemikleri yeniden düzeltilir. Ameliyat kararı verirken bebeklerin yaşı, kozmetik sorunların şiddeti, baş çevresi ölçüleri, göz problemleri ve genel sağlık durumları dikkate alınır.
Kraniosinostoz ameliyatı
Kraniosinostoz ameliyatı, açık ya da kapalı yöntemlerle gerçekleştirilebilir ve genellikle bebeklerin ilk yaşlarında uygulanır. Bu ameliyat, kafa şekil bozukluklarını düzeltmenin yanı sıra bazı vakalarda beyin gelişimini normalleştirmek, kafa içi basıncını düşürmek ve zihinsel sorunların önlenmesi amacıyla yapılır.
Ameliyat sırasında cerrahlar sütürleri ve kafatası kemiklerini yeniden düzeltirler. Bebekler, operasyon sonrası genellikle bir gün hastanede gözlem altında tutulurlar. Sorunsuz bir iyileşme kaydedildiğinde bebekler ertesi gün taburcu edilirler.
Bazı durumlarda ameliyat sonrası özel olarak şekil verilmiş başlıkların kullanılması gerekebilir. Bu başlıklar, kafatasının yanlardan büyümesine yardımcı olur.
Ameliyatın herhangi bir cerrahi işlem gibi riskleri vardır, özellikle bebeklerde daha fazla risk içerebilir. Bu riskler arasında uzun süreli anestezi kullanımı ve kan kaybı kaynaklı komplikasyonlar yer alır. Ayrıca, ameliyat bölgesinde enfeksiyon ve dikiş açılması gibi cerrahi sonuçlar da oluşabilir. Neyse ki, bu tür riskler, uzman cerrahlar tarafından yapılan ameliyatlarda minimal düzeyde tutulur.
Kraniosinostoz ameliyatı ne zaman yapılmalı?
Kraniosinostoz ameliyatının doğru zamanlaması son derece önemlidir. Çok erken dönemde yapılması, ilerleyen yaşlarda tekrar cerrahi müdahale gerektirebilir. Ayrıca, ileri yaşlarda yapılan ameliyatların sağlayacağı faydalar da sınırlı olabilir. Bu nedenle, kraniosinostoz ameliyatı genellikle 3 ila 12 ay arasında tercih edilir.