İtrium, bir element olarak simgesi Y ve atom numarası 39 olan bir metaller grubudur. İtrium, sıklıkla yarı iletkenler, parlaklık vericiler ve nükleer reaktörlerde kullanılır. İtrium, yer altındaki minarellerde nadir bulunur. İtrium ayrıca sıcaklık ve basınç altında yapılan çeşitli işlemlerde kullanılır. Bu nedenle, itrium üretimi zor ve maliyetlidir.
İtriyumun özellikleri
İtruyumun özellikleri şunlardır:
- Lantanitlere kimyasal olarak benzeyen gümüşi metalik bir geçiş metalidir ve “nadir toprak elementi” olarak sınıflandırılmıştır.
- İtrium, beyaz renkli, yumuşak ve ağır bir metal olup, kolayca kesilir ve biçilir.
- Lantanit elementleri ile kombinasyon halinde bulunur ve doğada serbest olarak bulunmaz.
- İtriyum, gümüşi beyaz, orta derecede yumuşak, sünek bir metaldir.
- İtrium, sıcaklık ve basınç altında yapılan çeşitli işlemlerde kullanılır.
- İtrium, reaktif bir element olup, oksitlenir ve yanar.
İtriyum bulunma sıklığı ve üretimi
İtriyum (Y), bir trivalent metaldir ve Dünya’da yaygın olarak bulunur. Ancak, yeryüzünde doğal olarak yalnızca az miktarda bulunur ve çoğunlukla diğer elementlerle birlikte bulunur. İtriyum maden olarak yer almaz.
İtriyum üretimi yapılmaz, ancak itriyum için ihtiyacı olan endüstriler (örneğin nükleer enerji, elektronik ve optik endüstrileri) için itriyum maliyetli bir işlemle elde edilir. Bu işlemler arasında nükleer yakıtın üretiminde kullanılan itriyum-uranyum ekstraksiyonu (itrium-uranium extraction, IUE) ve itriyum içeren minerallerin işlenmesi sayılabilir.
İtriyum uygulama ve kullanım alanları
İtriyum (Y) birçok farklı alanda kullanılır. En yaygın kullanım alanları şunlardır:
Nükleer enerji
İtriyum, nükleer reaktörlerde kullanılan yakıt olarak kullanılır. İtriyum-uranyum ekstraksiyonu (IUE) yöntemiyle üretilen itriyum-uranyum dioksit (ITUO2) nükleer reaktörlerde kullanılır.
Elektronik ve optik endüstrileri
İtriyum, lazerler, optik fiberler ve diğer elektronik ekipmanlar için kritik bir materyaldir. İtriyum, özellikle yüksek ısıya ve yüksek mekanik yüklere dayanıklı olan yüksek performanslı lazerlere katılır.
Kimya endüstrisi
İtriyum, kimyasal reaksiyonlar için katalizör olarak kullanılır. Ayrıca, itriyum bileşikleri, kimya endüstrisinde çeşitli amaçlar için kullanılır.
Medikal
İtriyum-170, radyoterapi için kullanılır.
Aydınlatma
İtriyum içeren bileşikler aydınlatma için kullanılabilir.
Diğer
İtriyum, güneş panelleri, enerji depolama sistemleri ve diğer yenilenebilir enerji kaynakları için de kullanılabilir.
İtriyumun sağlık üzerindeki etkileri
İtriyum (Y), trivalent bir metaldir ve sağlık üzerinde zararlı etkileri olabilecek bir elementtir. İtriyumun sağlık üzerindeki etkileri genellikle yüksek dozlar veya uzun süreli maruz kalma sonucu ortaya çıkar.
- İtriyum tozu veya gazı solunarak alındığında, solunum yollarına zarar verebilir ve solunum sistemi enflamasyonuna yol açabilir.
- İtriyum, deriye temas ettiğinde cildin iltihaplanmasına neden olabilir. Ayrıca, itriyum, cildin yaralanmasına neden olabilir.
- İtriyum, sinir sistemine zarar verebilir ve sinir sistemi bozukluklarına yol açabilir.
- İtriyum, iç organların zarar görmesine neden olabilir ve organ yetmezliğine yol açabilir.
- Rİtriyum-170, radyasyon yayar ve maruz kalındığında radyasyon zararlarına neden olabilir.
Bu nedenle, itriyumun sağlık üzerindeki etkileri önlemek için maruz kalınan dozun düşürülmesi veya maruz kalma süresinin azaltılması önerilir. Ayrıca, sağlık çalışanları veya itriyum ile çalışanların uygun koruyucu ekipmanlar kullanmaları ve doğru işlemleri uygulamaları önemlidir.