İnsomnia, bireyin uykuya dalmasına engel olan veya uyuyamamasına sebep olan bir uyku rahatsızlığı olarak bilinmektedir. Uykusuzluk hastalığı olarak bilinen insomnia, uykuya dalmayı güçleştirdiği gibi çok erken uyanmaya veya uykunun sık sık bölünmesine de sebep olan yaygın bir uyku hastalığıdır.
Uykusuzluk hastalığına sahip olan birey, uyandığı zaman kendini yorgun hissedebilmektedir. İnsomnia (uykusuzluk), bireyin enerji seviyesini ve ruh durumu etkilemektedir. Ayrıca bu durumlardan kaynaklı iş performansını ve hayat kalitesini de önemli derecede etkilemektedir.
Bireylerin uyku yeterlilik düzeyleri çeşitlilik göstermektedir. Ancak yetişkinler için uyku saatleri 6-8 saat arasında olması gerekir. Yetişkinlerin yaşadıkları stres ya da travmalar nedeniyle (akut) uykusuzluk durumlarının yaşanması normal sayılamaktadır ve bu hal geçici bir müddet devam edebilir. Fakat bir ay veya daha uzun bir vakit sürmesi (kronik) uyku sorunu demektir. Bu uyku sorunu yaşayan bireylerin en kısa süre içinde doktora başvurması gerekmektedir.
İnsomnia nedenleri nelerdir?
Bazı zaman dilimlerinde yetişkinler yaklaşık olarak %50 oranında uykusuzlukla karşı karşıya kalabilmektedir. Ayrıca her 10 kişiden 1’i kronik uykusuzluktan şikayet etmektedir. Uykusuzluk, kadınlarda erkeklerden yaklaşık iki kat daha fazla görülmektedir ve gençlerde yaşlılara göre daha yaygın olmaktadır.
Uykusuzluk rahatsızlığı pek çok nedene bağlı olarak görülebilmektedir. Uykusuzluk bir diğer ismiyle insomnia hastalığına neden olan bazı durumlar şunlardır:
- Uykusuzluğa yol açabilecek rahatsızlıklar (geceleri ağrı veya hastalık),
- İlaç kullanımı,
- Duygusal veya fiziksel rahatsızlık,
- Gürültü, ışık veya aşırı sıcak,
- Seyahat sonrası yaşanan jet lag,
- Depresyon,
- Tiroid hastalıkları,
- Psikolojik sebepler,
- Kronik stres.
İnsomnia belirtileri nelerdir?
İnsomnia hastalığının tanımı belirtiler üzerinden tanı koyulmaktadır. Her ne kadar değişiklik gösterse de bu tanılar şunlardır:
- Sosyal hayatı, iş yaşamını ve akademik işleyişi bozan uykusuzluk sorunları,
- Haftada en az akşam yaşanan ve en az 3 ay süren uykuya dalma sorunları,
- Gecede 3 defadan fazla uyanma durumu veya sabah erken uyanıp yeniden uyuyamama hali,
- Bireyin uykusuzluk sorunu yorgunluk hissetmesine neden olarak hayat kalitesini düşürecek seviyeye ulaştığı zaman mutlaka bir doktora başvurulması gerekir.
Uykusuzluk (İnsomnia) hastalığının belirtileri şunlardır:
- Gün içinde uyuklama hali,
- Yorgunluk,
- Sinirlilik,
- Konsantrasyon eksikliği
- Hafıza sorunları,
- Geceleri uykuya dalmakta zorlukların yaşanması,
- Gece uyanmak,
- Çok erken uyanmak,
- Gece uykusundan sonra dinlenmiş hissetmemek,
- Anksiyete,
- Gün içinde çok sık hata yapma veya uykusuzluğa bağlı kazaların yaşanması gibi belirtiler göstermektedir.
Kronik uykusuzluk ve akut uykusuzluk birbiriyle çoğu zaman karıştırıldığı için birey doktora gitmez veya ertelemeyi tercih etmektedirler.
Uyumak vücut için çok önemli bir ihtiyaçtır. Uykusuz kalmak veya yeterli düzeyde karşılanmaması durumunda ileri zamanlarda ciddi hastalıklara neden olmaktadır.
İnsomnia tanı yöntemleri
Uykusuzluk rahatsızlığı olan hastaların daha fazla ertelemeden kısa süre içinde bir hekime gitmek tavsiye edilmektedir. Hekim, bireyin öyküsünü dinleyerek uykusuzluğa neden olan sebepleri araştırır. Uykusuzluğun sebebi bilinmiyorsa uyksuzuluğa bağlı olan tıbbi sorunların belirtilerini bulmak için muayene yaparak hastalığın nedenini araştırır. Bu tanı şu seyirde ilerlemektedir:
- Uykusuzluğa neden olan fiziksel hastalıklar araştırılır.
- Tiroitle ilgili sorun olup olmadığına bakılır.
- Gerekli görüldüğü durumlarda MR gibi görüntülerine ait raporlar istenir.
- Hastalığın kesin tanısı için hekim bir veya iki haftalık uyku düzenini takip eder ya da tanı için hasta klinikte bir gece takip edilir. (Bu sayede gece ne kadar uyanık kaldığı süre, nefes hareketleri, beyin dalgaları ve vücut hareketleri izlenerek kayıt altına alınır.
İnsomnia tedavi yöntemleri nelerdir?
Uykusuzluğun yani insomnianın en yaygın çeşitlerinden birine psikofizyolojik uykusuzluk denilmektedir. Genelde zihin yoğun, düşünceli ve rahat olmadığı için bireyde uyku sorunları yaşanmaktadır. Bu düzeyde yaşanan uykusuzluk zaman içinde kaybolurken bazı hastalarda beyin uyumamayı öğrenerek uykusuzluğu yaratmaktadır.
Akut uykusuzluk, kişinin uykuya dalması ve uyuması için gerekli olan sürenin çok kısa olması veya hiç uykuya dalmaması durumudur. Bu durum genellikle stres, endişe, depresyon gibi psikolojik nedenlerle veya fiziksel ağrılar, hareket bozuklukları gibi nedenlerle ortaya çıkar. Akut uykusuzluk, kişinin vücut fonksiyonlarını ve düşünme yeteneğini olumsuz etkileyebilir ve tedavi edilmesi gerekir.
Akut uykusuzluk tedavisinde genellikle psikolojik destek, psikoterapi ve ilaç tedavisi kullanılır. Ayrıca, kişinin uyku düzenini düzgün tutmaya yönelik bazı yöntemler de kullanılabilir. Örneğin:
- Günlük rutini düzenli tutmak ve aynı saatlerde uyumaya çalışmak,
- Yatmadan önce rahatlatıcı bir aktivite yapmak, örneğin okumak, dinlenmek veya meditasyon yapmak,
- Yatak odasının sessiz ve karanlık olmasını sağlamak,
- Yatmadan önce kafein, alkol ve sigara gibi uyku kalitesini bozan maddelerden uzak durmak,
- Uyku sırasında rahatsız edici sesleri engellemek için kulaklık kullanmak
Eğer akut uykusuzluk sorunu devam ederse, doktorunuza danışarak ilaç tedavisini de düşünebilirsiniz.
Kronik uykusuzluk, kişinin uykuya dalma ve uyuma süresinin düzenli olarak çok kısa veya hiç olmaması durumudur. Bu durum genellikle stres, depresyon, anksiyete gibi psikolojik nedenlerle veya fiziksel ağrılar, hareket bozuklukları gibi nedenlerle ortaya çıkar. Kronik uykusuzluk, kişinin vücut fonksiyonlarını ve düşünme yeteneğini olumsuz etkileyebilir ve tedavi edilmesi gerekir. Kronik uykusuzluk, düzenli olarak uyku sorunları yaşayan kişiler için kullanılır ve akut uykusuzluktan farklıdır.