Aleksitimi, duygu körlüğü olarak da bilinir, kişinin duygusal dünyasının azlığı ya da yokluğu olarak tanımlanır. Bu durumda kişi duygusal dünyasının farkında olmaz veya duygusal tepkiler vermez. Bu durum genellikle kişilik bozuklukları, zihinsel engellilikler veya nörolojik sorunlar nedeniyle ortaya çıkar. Tedavi için psikiyatrik veya psikolojik destek gerekebilir.
Aleksitimi ttürleri nelerdir?
Aleksitimi, birçok farklı şekilde ortaya çıkabilir ve farklı türleri vardır. Bunlar arasında:
- Duygusal körlük, kişi duygusal dünyasının farkında olmasa da, duygusal tepkiler verir.
- Duygusal katılık, kişi duygusal dünyasının farkındadır ancak duygusal tepkiler vermez.
- Duygusal yoksunluk, kişi hem duygusal dünyasının farkında değildir hem de duygusal tepkiler vermez.
- Seçici aleksitimik, kişi sadece belirli duygusal durumlar için aleksitimi gösterir.
- Duygusal öğrenme güçlüğü, kişi duygusal dünyasının farkındadır ve duygusal tepkiler verir ancak duygusal durumları anlamak veya yönetmekte zorluk çeker.
- Nörolojik aleksitimik, kişide nörolojik bir hastalık nedeniyle aleksitimi görülür.
Her kişi için bu türlerin belirtileri farklı olabilir ve tedavi yöntemleri de değişebilir. Bu nedenle, tıbbi bir değerlendirme ve tedaviye yönelik bir danışmanlık gerekir.
Aleksitimi nedenleri
Aleksitimi nedenleri arasında birçok faktör bulunmaktadır. Bunlar arasında:
Kişilik bozuklukları
Özellikle borderline kişilik bozukluğu, depresif kişilik bozukluğu veya narsisistik kişilik bozukluğu gibi kişilik bozuklukları aleksitimi ile ilişkili olabilir.
Travmatik deneyimler
Çocuklukta yaşanan cinsel ya da fiziksel şiddet gibi travmatik deneyimler aleksitimi gelişmesine yol açabilir.
Zihinsel engellilikler
Özellikle otizm spektrum bozukluğu veya gelişimsel dil bozukluğu gibi zihinsel engellilikler aleksitimi ile ilişkili olabilir.
Nörolojik sorunlar
Özellikle beyin hasarı, Parkinson hastalığı, Alzheimer hastalığı gibi nörolojik sorunlar aleksitimi gelişmesine yol açabilir.
Kültürel faktörler
Bazı kültürlerde duygusal ifade etmeyi azaltan normlar veya değerler olabilir, bu nedenle kişiler aleksitimi geliştirebilir
Genetik faktörler
Aleksitimi genetik yatkınlıkta olabileceği düşünülmektedir.
Ancak, unutulmamalıdır ki aleksitimi bir tek nedenden kaynaklanmayabilir, birçok faktörün bir araya gelmesi sonucu ortaya çıkabilir.
Aleksitimi teşhisi
Aleksitimi teşhisi genellikle psikiyatrist veya psikolog tarafından yapılır. Teşhise yönelik olarak kullanılan birkaç yöntem vardır:
- Kişinin geçmişteki travmatik deneyimleri, kişilik bozuklukları gibi faktörleri içeren kişisel ve aile öyküsü alınır.
- Aleksitimi tarama testleri, kişilik testleri veya depresyon tarama testleri gibi psikolojik testler kullanılabilir.
- Kişinin duygusal ifade becerileri, duygusal dünyası hakkında bilgi verir.
- Nörolojik sorunlar nedeniyle aleksitimi olabileceğinden dolayı, fiziksel muayene ve nörolojik testler yapılabilir.
Teşhis konulmadan önce, kişinin fizyolojik ve psikolojik sağlık durumunun değerlendirilmesi gerekir. Teşhise yönelik olarak, kişinin duygusal dünyası, duygusal ifade becerileri, kişilik yapısı gibi faktörler değerlendirilir. Teşhise konulması için birçok test ve değerlendirme yöntemi kullanılabilir, ancak kişinin tümüyle değerlendirilmesi gerekir.
Aleksitimiden etkilenen insanlar
Aleksitimi olan insanlar, duygusal dünyalarının farkında olmayabilirler veya duygusal tepkiler vermeyebilirler. Bu nedenle, iletişimleri zor olabilir ve ilişkileri etkilenebilir. Aynı zamanda, duygusal dünyalarının farkında olmayan veya duygusal tepkiler vermeyen kişiler, duygusal sağlıklarını koruyamazlar veya çözemezler.
Bu nedenle, stresli durumlarda daha yüksek risk altında olabilirler ve sağlık sorunlarına yatkın olabilirler. Aynı zamanda, çocuklukta yaşanan cinsel ya da fiziksel şiddet gibi travmatik deneyimler aleksitimi gelişmesine yol açabilir.
Ancak unutulmamalıdır ki her kişi için aleksitimi belirtileri farklı olabilir ve tedavi yöntemleri de değişebilir. Bu nedenle, tıbbi bir değerlendirme ve tedaviye yönelik bir danışmanlık gerekir.
Aleksitimi belirtileri
Aleksitimi olan kişilerde görülebilecek belirtiler arasında:
- Duygusal dünyasının farkında olmaz. Kişi kendi duygusal dünyasının ne olduğunu ya da nasıl hissettiğini anlamakta zorluk çeker.
- Kişi duygusal ifade etmekte zorluk çeker veya duygusal tepkiler vermez.
- Kişi duygusal sağlığını koruyamaz veya çözemez.
- Kişi iletişim kurmakta zorluk çeker veya iletişim sorunları yaşar.
- Kişi duygusal olarak yoksun hisseder.
- Kişi stresli durumlarda daha yüksek risk altında olabilir ve sağlık sorunlarına yatkın olabilir.
- Kişi duygusal durumları anlamak veya yönetmekte zorluk çeker.
Aleksitimi için tedaviler
Aleksitimi için tedavi seçenekleri arasında:
Psikoterapi
Kişinin duygusal dünyasını anlamasına ve duygusal ifade becerilerini geliştirmesine yardımcı olan psikoterapi seçenekleri arasında kognitif davranışçı terapi, psikanalitik terapi, duygusal-ifade terapisi gibi terapi seçenekleri bulunur.
Medikal tedavi
Aleksitimi ile ilişkili olabilecek kişilik bozuklukları, depresyon, anksiyete gibi psikiyatrik hastalıklar için ilaç tedavisi verilebilir.
Nörolojik tedavi
Nörolojik sorunlar nedeniyle aleksitimi olabileceğinden dolayı, nörolojik tedavi seçeneği olarak düşünülür.
Egzersiz ve yoga
Egzersiz ve yoga, duygusal sağlık için önemlidir ve duygusal ifade becerilerini geliştirmek için kullanılabilir.
Destek grupları ve danışmanlık
Kişiler aleksitimi ile yaşayan diğer kişilerle iletişim kurarak, duygusal dünyalarını anlamakta ve duygusal ifade etmekte zorlandıkları konuları paylaşabilirler. Kişiler duygusal sağlıklarını koruyan ve çözen bir danışman ile çalışabilirler.